رزوه میلگرد چیست؟

رزوه زنی میلگرد فرایندی است که طی آن سطح انتهایی میلگرد به شکل مارپیچ های منظم و دقیق تراش یا فشرده می شود تا امکان اتصال مکانیکی میان دو میلگرد فراهم شود. این مارپیچ ها که همان رزوه هستند، بستری را برای قرارگیری کوپلر ایجاد می کنند و در نهایت سبب می شوند اتصال میلگرد بدون نیاز به خم کاری یا جوشکاری برقرار گردد. در نگاه مهندسی، رزوه زنی یک روش تبدیل انتهای میلگرد به یک “عنصر اتصال دهنده” است؛ یعنی میلگرد علاوه بر نقش سازه ای خود، قابلیت اتصال سریع و ایمن را نیز پیدا می کند.

اهمیت ایجاد رزوه در اتصالات سازه ای

در سازه هایی که تنش، فشار، یا تغییر شکل های پیچیده وجود دارد، اتصال میلگرد یکی از مهم ترین نقاط ضعف احتمالی محسوب می شود. ایجاد رزوه کمک می کند اتصال دو میلگرد نه تنها ضعیف نشود بلکه مقاومت آن در سطحی برابر یا حتی بالاتر از میلگرد اصلی قرار گیرد. این موضوع برای پروژه هایی که ایمنی در آن ها اولویت اصلی است ــ نظیر برج ها، پل ها و سازه های بلندمرتبه ــ اهمیت دوچندان پیدا می کند. رزوه زنی یک اتصال خشک، ایمن و با حداقل احتمال خطا ایجاد می کند و همین ویژگی آن را به انتخاب مهندسان تبدیل کرده است.

کاربرد رزوه در صنعت ساختمان و سازه های عمرانی

امروزه رزوه زنی در بخش وسیعی از پروژه ها به عنوان جایگزین روش های سنتی اتصال استفاده می شود. این تکنیک در وصله مکانیکی ستون ها، دیوارهای برشی، فونداسیون  عمیق، سازه های اسکلت فلزی مرکب و حتی سازه های پیش ساخته نقشی کلیدی دارد. هر جایی که فضای کاری محدود است یا سرعت اجرا اهمیت دارد، رزوه زنی بهترین انتخاب محسوب می شود. در پروژه های زیربنایی مثل تونل، سد، پل های کابلی و سازه های مقاوم در برابر زلزله نیز از این تکنیک استفاده فراوانی می شود.

هنگام انتخاب روش مناسب برای رزوه زنی، آگاهی از قیمت آهن می تواند در برآورد دقیق هزینه های پروژه نقش مهمی داشته باشد.

انواع رزوه میلگرد

رزوه استاندارد (جوف دار)

رزوه استاندارد بر اساس پروفیل ISO طراحی می شود و یکی از رایج ترین نوع رزوه برای اتصالات مکانیکی است. در این روش عمق و شکل رزوه مطابق استاندارد بوده و این موضوع باعث می شود کوپلرها با دقت بالا بر میلگرد بنشینند. مزیت اصلی این رزوه سازگاری گسترده آن با انواع کوپلرهای صنعتی و امکان استفاده در گریدهای مختلف میلگرد است.

رزوه سلفونگ (پیچ شده)

رزوه سلفونگ زمانی استفاده می شود که نیاز به ایجاد رزوه های طولانی تر یا با مقاومت بیشتر وجود دارد. در این روش، فرم رزوه نسبت به رزوه استاندارد تیزتر است و میزان درگیری رزوه با کوپلر بالاتر می رود. این تکنیک برای میلگردهایی که تحت نیروی کششی بسیار بالا قرار می گیرند، مناسب تر است. به دلیل تراش عمیق تر، دقت ماشین کاری در این روش اهمیت ویژه ای دارد.

رزوه مخروطی و تفاوت آن با رزوه مستقیم

رزوه مخروطی به جای فرم استوانه ای، دارای زاویه مخروطی است. این ویژگی باعث می شود هرچه کوپلر بیشتر پیچیده می شود، اتصال محکم تر گردد. برخلاف رزوه مستقیم که در آن گشتاور تا حد مشخصی ثابت است، در رزوه مخروطی افزایش گشتاور موجب افزایش درگیری رزوه می شود. کاربرد اصلی این نوع رزوه در اتصالاتی است که نیازمند ایمنی بسیار بالا و جلوگیری از شل شدن احتمالی هستند.

کیفیت رزوه زنی ارتباط مستقیم با نوع و گرید میلگرد دارد و بررسی قیمت میلگرد قبل از خرید، به انتخاب اقتصادی و مهندسی کمک می کند.

مزایای رزوه زنی میلگرد

افزایش استحکام اتصال

اتصال رزوه ای، چسبندگی و استحکام اتصال را به طور قابل توجهی افزایش می دهد. چون نیروهای کششی و فشاری به صورت خطی در امتداد میلگرد منتقل می شوند، هیچ نقطه  ضعف یا تمرکز تنشی ایجاد نمی شود. درنتیجه، اتصال به اندازه میلگرد اصلی مقاومت خواهد داشت.

سرعت اجرای بالاتر

در پروژه هایی که زمان بندی سختگیرانه دارند، رزوه زنی یک مزیت بزرگ به حساب می آید. اتصال میلگرد از طریق کوپلر در چند ثانیه انجام می شود و روند آرماتوربندی به مراتب سریع تر پیش می رود. برخلاف جوشکاری که زمان بر است و نیاز به آماده سازی دارد، این روش بدون توقف اجرا می شود.

کاهش نیاز به جوشکاری

جوشکاری میلگرد در بسیاری از استانداردهای جهانی توصیه نمی شود، زیرا باعث کاهش مقاومت و تغییر ساختار متالورژیکی میلگرد می گردد. رزوه زنی این نیاز را حذف کرده و امکان اجرای وصله کاملاً مکانیکی و بدون حرارت را فراهم می کند.

امکان استفاده در فضاهای محدود

در فضاهایی که امکان اورلپ گذاری یا خم کاری وجود ندارد، رزوه زنی بهترین گزینه است. اتصال دو میلگرد در فضای بسیار کم نیز قابل انجام بوده و این ویژگی در سازه هایی مثل ستون های فشرده و دیوارهای برشی اهمیت زیادی دارد.

روش های رزوه زنی میلگرد

روش رولینگ (Rolling)

نحوه عملکرد دستگاه رولینگ

در این روش میلگرد تحت فشار غلتک های سخت قرار می گیرد و سطح آن به صورت سرد فشرده می شود تا شکل رزوه پدید آید. در واقع، فلز بریده نمی شود بلکه جابه جا می گردد. این جابه جایی باعث افزایش مقاومت ساختاری میلگرد نیز می شود.

مزایا و معایب روش رولینگ

مزیت اصلی رولینگ ایجاد رزوه های بسیار مقاوم و بدون کاهش قطر موثر میلگرد است. این روش سریع، کم هزینه و مناسب تولید انبوه است؛ اما برای میلگردهایی که سطح ناهموار دارند یا از گریدهای بسیار سخت تولید شده اند ممکن است نیاز به آماده سازی اولیه داشته باشد.

روش تراشکاری (Cutting)

معرفی دستگاه تراش رزوه زن

در این روش از ماشین ابزارهای تراش مخصوص استفاده می شود که قابلیت ایجاد شیارهای دقیق و با ضخامت مشخص را دارند. دستگاه تراش امکان کنترل بسیار بالایی بر عمق، زاویه و تعداد رزوه ها فراهم می کند.

مراحل اجرای تراش رزوه

ابتدا انتهای میلگرد صاف کاری می شود؛ سپس هد دستگاه با تیغ های مخصوص، رزوه را بر سطح میلگرد می تراشد. مرحله نهایی شامل تست، اندازه گیری و اعمال روانکار است.

موارد استفاده از تراش نسبت به رولینگ

زمانی که میلگرد دارای سطح زنگ زده، آج نامنظم یا گرید سخت باشد، استفاده از تراشکاری مناسب تر است. همچنین در پروژه های خاص که نیاز به رزوه هایی با دقت میکرونی وجود دارد، تراشکاری انتخاب اول محسوب می شود.

روش فورج (Forge Threading)

ساختار دستگاه فورج رزوه

در روش فورج، ابتدا انتهای میلگرد حرارت داده می شود و سپس با اعمال فشار قالب، رزوه موردنظر شکل می گیرد. این روش ترکیبی از انرژی حرارتی و مکانیکی است.

مزایا و محدودیت های روش فورج

فورج امکان ایجاد رزوه  روی میلگردهای قطور را فراهم می کند و استحکام بالایی ایجاد می نماید؛ اما به دلیل نیاز به حرارت و کنترل دقیق، مصرف انرژی بالاتری دارد و باید توسط اپراتورهای ماهر انجام شود.

مقایسه روش های رزوه زنی میلگرد

رولینگ سریع ترین و اقتصادی ترین روش است؛ تراشکاری دقیق ترین و قابل اعتمادترین در شرایط خاص؛ و فورج بهترین گزینه برای میلگردهای بزرگ و پروژه های سنگین. انتخاب روش مناسب به گرید میلگرد، شرایط محیطی، حجم پروژه و سطح استاندارد موردنیاز بستگی دارد.

نکات مهم قبل از رزوه زنی میلگرد

انتخاب قطر و گرید مناسب میلگرد

نوع میلگرد باید متناسب با نیاز پروژه باشد. گریدهای بالا مثل A4 سخت تر رزوه پذیر هستند و انتخاب روش باید بر این اساس انجام شود. قطر میلگرد نیز باید با ظرفیت دستگاه رزوه زن سازگار باشد.

کنترل کیفیت سطح میلگرد

نشتی، زنگ زدگی، آلودگی یا تغییر شکل های سطحی می تواند کیفیت رزوه را تحت تأثیر قرار دهد. پیش تمیزکاری و صاف کاری از مراحل ضروری پیش از رزوه زنی است.

استانداردهای مربوط به رزوه زنی

استانداردهای جهانی نظیر ISO 10208 یا ACI 318 الزامات دقیقی برای طول رزوه، تعداد گام ها، توان تحمل کشش و نوع کوپلر ارائه کرده اند. رعایت این استانداردها تضمینی برای ایمنی پروژه است.

در پروژه هایی که نیاز به اتصال مکانیکی میلگردهای قطور وجود دارد، اطلاع از قیمت میلگرد ۱۸ می تواند در تصمیم گیری درباره روش اجرا و نوع کوپلر مؤثر باشد.

تجهیزات و ابزار مورد استفاده در رزوه زنی میلگرد

دستگاه رزوه زن برقی و هیدرولیکی

دستگاه های برقی سبک تر و مناسب پروژه های متوسط هستند؛ دستگاه های هیدرولیکی قدرت بیشتری داشته و برای میلگردهای قطور یا کارهای صنعتی مناسب اند.

سنبه و حدیده های مخصوص

حدیده ها نقش اصلی در ایجاد فرم رزوه دارند و باید کاملاً تیز، دقیق و سازگار با قطر میلگرد باشند. جنس فولاد ابزارساز و پوشش ضدسایش اهمیت زیادی در طول عمر ابزار دارد.

روغن ها و روانکارهای صنعتی مخصوص رزوه

استفاده از روانکار مناسب باعث کاهش حرارت، جلوگیری از سایش و افزایش کیفیت سطح رزوه می شود. در روش های تراشکاری، نوع روانکار نقش تعیین کننده دارد.

تست و کنترل کیفیت رزوه میلگرد

تست کشش و گشتاور

برای اطمینان از مقاومت اتصال، نمونه ها تحت آزمایش کشش و گشتاور قرار می گیرند. نتیجه باید برابر یا بالاتر از میلگرد اصلی باشد.

بررسی کیفیت سطح رزوه

هرگونه له شدگی، بریدگی بیش ازحد یا ناهمواری می تواند کارایی اتصال را کاهش دهد. با ابزارهای اندازه گیری گام و عمق رزوه باید صحت کار بررسی شود.

اطمینان از انطباق با استانداردهای اتصال

کوپلر و رزوه باید از نظر نوع، قطر و استاندارد کاملاً منطبق باشند؛ در غیر این صورت اتصال عملکرد مناسبی نخواهد داشت.

کاربردهای رزوه میلگرد در پروژه های عمرانی

استفاده در وصله مکانیکی میلگردها

رزوه زنی پایه اصلی ایجاد وصله  مکانیکی است. این نوع وصله ها امکان انتقال بار را بدون کاهش مقاومت فراهم می کنند و در بسیاری از کدهای مهندسی تأیید شده اند.

کاربرد در ستون ها، دیوارهای برشی و فونداسیون

در این بخش ها به دلیل تراکم میلگرد و کمبود فضا، استفاده از رزوه زنی بهترین گزینه است. اتصال دقیق و بدون انحراف باعث افزایش عملکرد سازه در برابر نیروهای جانبی می شود.

استفاده در پروژه های خاص مانند برج ها و پل ها

پروژه های بلندمرتبه یا زیرساختی نیازمند اتصالاتی هستند که درصد خطا در آن ها صفر باشد. رزوه زنی این سطح از اطمینان را فراهم می کند و به همین دلیل در برج های کابل دار، پل های بتنی، تونل ها و سازه های مقاوم سازی استفاده می شود.

برای سازه هایی که در آنها از میلگردهای سنگین استفاده می شود، مقایسه قیمت میلگرد ۲۰ با سایر قطرها، کمک می کند تا بهترین گزینه برای رزوه زنی و وصله انتخاب شود.

سوالات متداول