افتتاح پروژه انتقال آب از دریای عمان
بر اساس گزارش آهن ورک، صنعت فولاد کشور در سال های اخیر با مجموعه ای از مشکلات ریشه ای و محیطی روبه رو بوده است. کمبود منابع آب، تداوم دوره های خشک سالی، فشارهای زیست محیطی و ناپایداری انرژی، همگی باعث شده اند خطر کاهش ظرفیت یا توقف تولید در کارخانه ها به دغدغه ای همیشگی تبدیل شود. در این میان، واحدهای فولادی مستقر در استان های مرکزی مانند اصفهان و یزد که سهم بزرگی از تولید فولاد ایران را تامین می کنند بیش از سایر مناطق در معرض بحران آب قرار داشته اند. همین مسئله، طراحی و اجرای برنامه های توسعه ای بلندمدت را در این نواحی با مانع جدی مواجه کرده و آینده ظرفیت سازی را مبهم ساخته است.
در چنین فضایی، آغاز رسمی طرح انتقال آب دریای عمان به فلات مرکزی به عنوان یکی از بزرگ ترین و دشوارترین پروژه های زیرساختی کشور، چشم انداز تازه ای برای امنیت آبی و استمرار تولید فولاد ایجاد کرده است. این طرح نه تنها امکان دسترسی صنایع به منابع پایدار آب را فراهم می کند، بلکه زمینه توسعه صنعتی و استقرار ظرفیت های جدید را در قلب کشور تقویت خواهد کرد. بسیاری از کارشناسان این پروژه را نقطه عطفی در مدیریت آب صنایع می دانند؛ نقطه ای که می تواند فشارهای زیست محیطی و اجتماعی سال های گذشته را تا حد زیادی کاهش دهد.
پروژه ای که بازی آب صنایع را عوض می کند
به نقل از پایگاه اطلاع رسانی ریاست جمهوری، این طرح گسترده در مدت دو سال، با سرمایه گذاری بیش از ۳۵ هزار میلیارد تومان و با نقش آفرینی پررنگ فولاد مبارکه اصفهان اجرا شده است. اکنون با تکمیل خط انتقال حدود ۸۰۰ کیلومتری از سیرجان تا اصفهان، آب پایدار شیرین سازی شده دریای عمان به مناطق صنعتی مرکز کشور رسیده است.
مهم ترین دستاورد اولیه این پروژه، کاهش وابستگی صنایع اصفهان به ویژه فولاد مبارکه به منابع محدود حوضه زاینده رود است. حوضه ای که سال ها تحت فشار برداشت های گسترده کشاورزی، خشک سالی های پی در پی و تنش های اکولوژیک، دیگر ظرفیت گذشته را ندارد. با ورود آب انتقالی از جنوب، بخشی از بار تاریخی از دوش زاینده رود برداشته می شود و صنایع کلیدی اصفهان که بارها با افت تولید یا توقف خطوط روبه رو بودند، حالا می توانند برای آینده تولید، برنامه ریزی مطمئن تر و بلندمدت تری داشته باشند.
پزشکیان: بحران آب با تصمیم های مقطعی حل نمی شود
مسعود پزشکیان در مراسم بهره برداری از این پروژه، ضمن قدردانی از مجریان و دست اندرکاران، گفت دولت طی ماه های اخیر نشست های کارشناسی فراوانی برای مهار کم آبی در مناطق مرکزی و دیگر نقاط کشور برگزار کرده و این مسیر ادامه خواهد داشت. رئیس جمهور تاکید کرد که مسئله آب با نگاه جزیره ای و نسخه های کوتاه مدت حل شدنی نیست و برای رسیدن به راهکارهای ماندگار باید از ظرفیت دانشگاه ها، متخصصان و رویکردهای علمی بهره گرفت.
او همچنین به این نکته اشاره کرد که بخشی از درمان ریشه ای بحران آب، انتقال تدریجی بار صنعتی و جمعیتی به سواحل جنوبی است؛ سیاستی که می تواند مسیر توسعه صنعتی ایران را در سال های آینده دگرگون کند.
اثرات طرح بر صنعت فولاد کشور
انتقال آب دریای عمان صرفا یک اقدام زیرساختی برای اصفهان نیست؛ این پروژه در واقع نقشه تازه ای برای امنیت آبی فولاد ایران ترسیم می کند. با توجه به اینکه بیش از ۶۰ درصد تولید فولاد کشور در فلات مرکزی انجام می شود، محدودیت آب همیشه یکی از اصلی ترین ریسک های عملیاتی این صنعت بوده است. در سال های گذشته، بحران آب و سخت گیری های محیط زیستی بارها سبب کاهش برنامه ریزی شده ظرفیت تولید شده؛ شرایطی که هم سودآوری شرکت ها را کم کرده و هم بازار داخلی و صادراتی را تحت فشار قرار داده است.
اکنون با ورود آب پایدار به مرکز کشور، دست کم سه پیامد مهم قابل انتظار است:
کاهش احتمال افت تولید یا توقف خطوط فولادی
فرایند تولید فولاد، به خصوص در واحدهای احیای مستقیم، مصرف آب بالایی دارد. هر اختلال در تامین آب می تواند بلافاصله روی تولید آهن اسفنجی، گندله و محصولات میانی اثر بگذارد. آب انتقالی دریای عمان این ریسک را تا حد زیادی کنترل می کند و کارخانه ها را از نگرانی دائمی کم آبی دور نگه می دارد.
باز شدن مسیر توسعه پس از سال ها رکود پروژه ها
در سال های اخیر بسیاری از طرح های توسعه ای فولاد در مرکز کشور به دلیل محدودیت های محیط زیستی و بحران زاینده رود متوقف یا کند شده بودند؛ زیرا وزارت نیرو و سازمان محیط زیست با توسعه های جدید موافقت نمی کردند. حالا با اجرایی شدن این انتقال آب، احتمال می رود پروژه های معطل مانده دوباره فعال شوند. به بیان دیگر، این طرح تنها یک پشتیبانی کوتاه مدت نیست؛ بلکه دروازه توسعه بلندمدت فولاد در فلات مرکزی را باز می کند.
کاهش تنش های اجتماعی و زیست محیطی در حوضه زاینده رود
یکی از نتایج مهم جانبی این پروژه، پایین آمدن برداشت صنعتی از زاینده رود است. طی سال های گذشته، اعتراض کشاورزان و فعالان محیط زیست، صنایع بزرگ استان را عامل تشدید بحران آب می دانست. حالا که بخش شایان توجهی از آب مورد نیاز صنعت از مسیر جدید تامین می شود، فرصت بهبود شرایط رودخانه و آرام تر شدن تنش های اجتماعی فراهم خواهد شد؛ موضوعی که به ثبات فعالیت صنعتی هم کمک می کند.
گامی بزرگ که شروع یک راه طولانی تر است
هرچند انتقال آب دریای عمان نقش مهمی در تثبیت تولید فولاد فلات مرکزی دارد، اما سخنان رئیس جمهور درباره ضرورت توسعه صنایع آب بر در سواحل جنوبی، نشان می دهد رویکرد کلان صنعتی کشور در حال تغییر است. بسیاری از تحلیلگران معتقدند در دهه آینده صنایع پرمصرفی مثل فولاد، پتروشیمی و پالایشگاه ها باید به سمت مناطقی حرکت کنند که دسترسی مستقیم و پایدار به آب دارند. از طرف دیگر، تامین پایدار آب می تواند روی ثبات بازار آهن آلات هم اثر بگذارد؛ بازاری که معمولا با ریسک های تولید و عرضه نوسان می گیرد و حالا انتظار می رود با کاهش فشار کم آبی، روند قیمت ها منطقی تر شود. در همین فضا، قیمت آهن آلات در بازار معمولا در قالب بازه های روزانه اعلام می شود؛ برای مثال میلگرد، تیرآهن، نبشی و ناودانی بسته به کارخانه، سایز و شرایط عرضه و تقاضا با اختلاف قیمت معامله می شوند و هرگونه بهبود در امنیت تولید می تواند به کاهش شوک های قیمتی کمک کند.
با این حال، در شرایط فعلی که بیش از ۷۰ درصد ظرفیت فولاد ایران در مناطق مرکزی مستقر است، اجرای چنین پروژه ای یک نیاز حیاتی به شمار می رفت؛ نیازی که اکنون می تواند فولاد ایران را از تهدید کم آبی عبور داده و آن را به مسیر فرصت های تازه توسعه وارد کند.
